Stan jakości wody pitnej w Polsce
20.05.2022 11:09 |Zmiany klimatyczne, globalne ocieplenie, coraz częstsze okresy suszy, a także powracające anomalia pogodowe zaczynają być coraz mocniej zauważalne i odczuwalne dla nas wszystkich. Wiążą się z nimi spore wyzwania dla nas, indywidualnych konsumentów, mieszkańców Ziemi, ale przede wszystkim dla tych, którzy zarządzają gospodarką wodną i ściekową zarówno w naszym kraju, jak i na całym globie. Wobec pogłębiającego się kryzysu klimatycznego konieczne jest wdrożenie planu, który pozwoli zagwarantować ludziom nieograniczony dostęp do bezpiecznych zasobów wody pitnej i użytkowej. Woda jest źródłem życia, potrzebujemy jej, aby funkcjonować, pracować, rozwijać się, żyć. Czy stan jakości wody pitnej w Polsce jest odpowiedni? Co można zrobić, aby go poprawić?
Jakość wody pitnej w Polsce – co na nią wpływa?
Na jakość wody wpływa bardzo wiele czynników. Obecnie, jednym z najważniejszych jest postęp technologiczny, rozwój przemysłowy miast i wsi, a także postępujące zmiany klimatu. Zanieczyszczenia trafiające do wody z zakładów produkcyjnych, wysypisk śmieci, ale też z nieszczelnych szamb, czy nieracjonalnego nawożenia powodują stałe pogarszanie się jakości wody. Co więcej, nie pomaga brak długofalowej wizji zarządzania wodami w naszym kraju.
Deficyt wody a niepokoje społeczne
Wizja deficytu wody, wywołanego przez powtarzające się okresy suszy, ale też gwałtowne anomalia pogodowe, powodujące powodzie i miejscowe podtopienia, to jedne ze źródeł dość poważnych niepokojów społecznych. Rolnictwo to sektor gospodarki, który w naszym kraju odpowiada za znaczną część produkcji żywności. Niedobory wody, czy też jej nadmiar w postaci powodzi, doprowadzą do poważnych strat w uprawach. Niskie zbiory oznaczają mniejszą dostępność popularnych produktów spożywczych na rynku. Zboża, ziemniaki, warzywa, owoce, to właśnie ich niedobór może nam grozić z powodu niestabilnej sytuacji wodnej w Polsce.
Stan wody w Polsce
Niedobory wody są niepokojące i mogą prowadzić do poważnych problemów gospodarczych, mimo to, jednak nie one są największym problemem. Raport „Zasoby wodne w Polsce – ochrona i wykorzystanie”, opracowany na zlecenie Fundacji Przyjazny Kraj, wykazał, że brak wody lub jej dostępności nie stanowi tak dużego problemu, jakim jest jej jakość. Zasoby wody w naszym kraju nie odbiegają bowiem od średnich norm właściwych dla tej strefy klimatycznej, anomalia pogodowe natomiast mają charakter przede wszystkim lokalny i przejściowy. Jeżeli jednak chodzi o jakość wody to pozostawia ona bardzo wiele do życzenia.
Niska jakość wody – czym jest spowodowana?
Wspomniany wcześniej raport pokazuje, że aż 91.5 zasobów rzecznych, 88% jezior, a także prawie 100% wód powierzchniowych, przejściowych i przybrzeżnych jest zanieczyszczonych. Do głównych substancji zanieczyszczających wspomniane wody należą benzo(a)piren oraz substancje nawozowe takie jak fosfor czy azot. Jak pokazują badania, najgorsza jakość wód dotyczy nie jak dotychczas – miast – te dzięki sporym inwestycjom w infrastrukturę ochrony środowiska odnotowywały dużą poprawę. Najgorsza sytuacja ma obecnie miejsce na obszarach wiejskich. Zaledwie 44% mieszkańców wsi dysponuje przyłączem do kanalizacji, a co za tym idzie oczyszcza ścieki. Nieszczelne przydomowe szamba, które wciąż jeszcze występują w zbyt wielu miejscowościach, to źródło znacznej ilości zanieczyszczeń trafiających do wód gruntowych. Kolejnym są nawozy, stosowane w uprawie roślin. Bardzo poważnym problemem jest też postępująca eutrofizacja, a co za nią idzie, tworzenie się tak zwanych pustyni tlenowych, gdzie zamiera życie. Rolnictwo jest sektorem, który bardzo poważnie zagraża jakości wód powierzchniowych i podziemnych w Polsce. Warto też zwrócić uwagę na turystykę oraz coraz większe zagospodarowanie terenów nad jeziorami i wybrzeży, które są właśnie z nią związane. Wysyp ośrodków wczasowych, gospodarstw agroturystycznych czy domków letniskowych sprawia, że do wód trafia jeszcze więcej odpadów przemysłowych i komunalnych.
Eutrofizacja wody
Eutrofizacja to określenie dotyczące zjawiska „zakwitania wody”. Mamy z nim do czynienia, kiedy środowisko wodne jest zbyt żyzne, na skutek zbyt dużej podaży azotu i fosforu. Glony obumierają i opadają na dno zbiornika, po czym ulegają rozkładowi. Zjawisku temu towarzyszy podwyższone zużycie tlenu, które w rezultacie doprowadza do powstawania bakterii beztlenowych. Bakterie te rozkładają się, emitując niebezpieczny siarkowodór. Regulacja rzek oraz spadek ich zdolności samooczyszczania sprzyja eutrofizacji, jednak najmocniej zjawisko to dotyka wód stojących, czyli w przypadku naszego kraju wielkich jezior Mazurskich oraz Morza Bałtyckiego. Około 17% dna Bałtyku to strefy martwe, natomiast blisko 30%, to strefy o obniżonej zawartości tlenu. W okresie letnim ponad 50% polskich kąpielisk jest zamykanych z powodu pojawiających się na tych obszarach sinic. Problem eutrofizacji w dużej mierze powodowany jest przez zmiany klimatyczne prowadzące do podnoszenia się temperatury wody w zbiornikach.
Wpływ górnictwa na jakość i ilość wody w Polsce
Kolejnym newralgicznym obszarem, który silnie wpływa na jakość oraz ilość wody w Polsce jest przemysł wydobywczy. Kopalnie odkrywkowe węgla brunatnego w Koninie, Turowie czy Bełchatowie doprowadziły do powstania wielkich lejów depresyjnych, te z kolei przyczyniają się do regularnego obniżania się lustra wody gruntowej. Efektem tego zjawiska są coraz częstsze lokalne niedobory wody, a nawet wysychanie jezior.
Rolnictwo a jakość i ilość wody w Polsce
Rolnictwo to jedna z gałęzi Polskiej gospodarki, odgrywających bardzo dużą rolę w produkcji żywności. Niestety wiąże się z tym bardzo silny wpływ na ilość oraz jakość wody w naszym kraju. Okazuje się bowiem, że aż 50% różnego rodzaju biogenów, które spływają do morza oraz jezior, pochodzi właśnie z rolnictwa. Nawozy, pestycydy oraz odchody zwierząt to największe źródła tychże biogenów. Nieodpowiednie nawożenie – stosowanie zbyt dużej ilości preparatów w stosunku do potrzeb roślin, a także stosowanie ich o nieodpowiednich porach prowadzi do transmisji azotu oraz fosforu do wód powierzchniowych.
Jak skutecznie poprawić jakość wody w Polsce?
Jak wspominaliśmy na początku, woda jest źródłem życia, potrzebujemy jej, żeby funkcjonować, rozwijać się, przetrwać. Co więcej, potrzebujemy dobrej jakościowo wody, która nie będzie wpływać negatywnie na nasze zdrowie. Co zatem należy zrobić, aby poprawić jakość wody w Polsce? Przede wszystkim należy zadbać o renaturyzację, która najprościej mówiąc, polega na zaprzestaniu prowadzonych dotychczas negatywnych działań. Należy zaprzestać sztucznego osuszania terenów, wprowadzić restrykcyjne normy nawożenia oraz kontroli tego procesu w rolnictwie. Bardzo ważna jest też edukacja ekologiczna, z naciskiem na obszar mądrego zarządzania gospodarką wodną i ściekową. Pożądane są też inwestycje w zakresie rozbudowy infrastruktury odbioru i oczyszczania zanieczyszczeń. Systematyczny monitoring stanu wód prowadzony na szeroką skalę, może być silnym bodźcem, który poprawi świadomość społeczną w tym aspekcie, a także zmobilizuje do aktywnych działań na rzecz ochrony środowiska wodnego w Polsce.
